herbu Bożawola (ur. 1902 w Petersburgu, zm. 1985 w Mona), polski pisarz i publicysta.
Urodził się w Petrsburgu. Jego ojciec – Antoni, pochodzący z rodziny szlacheckiej, był właścicielem i dyrektorem firmy zajmującej się importem wina. Matka, Maria z Pietraszkiewiczów, pochodziła z Krakowa. Brat Stanisława (pseud. “Cat”) i Seweryny (matki Kazimierza Orłosia, babki Macieja Orłosia).
W 1907 razem z rodziną przeniósł się do Wilna. Tam też rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym im. Winogradowa. Jako ochotnik, w wieku 17 lat wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po jej zakończeniu rozpoczął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim, a później również na Uniwersytecie Stefana Batorego. Z powodu trudności finansowych nie ukończył ich.
W latach 20. rozpoczął działalność publicystyczną. Był redaktorem w wileńskim “Słowie”. W 1924 ożenił się z Antoniną Kopańską, z którą miał córkę Halinę. Małżeństwo to rozpadło się po kilku latach. Przez pewien czas spotykał się z Wandą Żyłowską. Miał z nią córkę Idalię (Wanda zmarła w czasie wojny), po czym w 1939 ponownie ożenił się z Barbarą Toporską, koleżanką z zespołu redakcyjnego “Słowa”. W 1973, po śmierci Antoniny, zawarł z Barbarą ślub katolicki.
Znany ze swojej skrajnie antykomunistycznej postawy. W 1936 wydał tom nowel “16. między trzecią i siódmą”, a następnie, w 1938 “Bunt rojstów” – wybór reportaży pisanych dla “Słowa”. W tym samym roku, w proteście przeciw polityce państwa na Kresach, przeszedł na prawosławie. Po wkroczeniu Sowietów do Polski uciekł do Kowna. W listopadzie 1939 po przejęciu Wilna przez Litwinów powrócił i wydawał “Gazetę Codzienną”. Gdy Wilno przeszło w ręce sowieckie, odebrano mu prawo publikacji.
W 1941 opublikował w “Gońcu Codziennym” – piśmie wydawanym przez okupacyjne władze niemieckie w języku polskim – kilka antykomunistycznych artykułów, które podpisał inicjałami J.M., za co później został skazany przez sąd specjalny AK na karę śmierci. Sergiusz Piasecki, kierujący Egzekutywą AK, odmówił zastrzelenia Mackiewicza, zaś ppłk Aleksander Krzyżanowski, komendant Okręgu Wileńskiego, podjął decyzję o jego uniewinnieniu.
W maju 1943 po odkryciu przez Niemców w Katyniu grobów oficerów polskich zamordowanych przez Sowietów, na zaproszenie niemieckie i za zgodą polskich władz podziemnych udał się do Katynia jako obserwator ekshumacji zwłok. Po powrocie w “Gońcu Codziennym” ukazał się wywiad (“Widziałem na własne oczy”), w którym dokładnie zrelacjonował swój pobyt w miejscu kaźni polskich oficerów. Za wywiad ten ponownie dostał wyrok śmierci.
Wraz żoną uciekał przed okupacją sowiecką, najpierw do Warszawy, następnie do Krakowa. W 1945 Mackiewiczowie wyjechali do Rzymu. Na zlecenie Biura Studiów 2 Korpusu Polskiego opracował białą księgę o mordzie katyńskim “Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów”, do której przedmowę napisał gen. Anders (1948).
W 1945 został oczyszczony z zarzutu kolaboracji z hitlerowcami przez sąd koleżeński Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W Rzymie ukazał się też jego reportaż o mordzie w Ponarach.
W latach 1946–1947 zaczął regularnie publikować w kilku pismach emigracyjnych, m.in. w paryskiej “Kulturze”, londyńskich „Wiadomościach”, tygodniku “Lwów i Wilno”. Współpracował z emigracyjną prasą litewską, ukraińską, białoruską i rosyjską. W tym też czasie razem z żoną przeniósł się do Londynu. W 1949 opublikował w Szwajcarii, w tłumaczeniu na język niemiecki, swoją książkę o zbrodni katyńskiej “Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary” (Katyn – ungesühntes Verbrechen).
W 1951 opublikował pierwszą książkę na temat zbrodni katyńskiej w języku angielskim – “The Katyń Wood Murders”. Kilka miesięcy później został powołany przez tzw. Komisję Maddena, Specjalną Komisję Śledczą Kongresu Stanów Zjednoczonych do Zbadania Zbrodni Katyńskiej jako świadek i jednocześnie ekspert.
W 1955 przeprowadził się na stałe do Monachium. Tu został już do śmierci. Opublikował tam pozostałe swoje książki, w tym: “Drogę donikąd” i “Karierowicza”, “Kontrę”, “Sprawę pułkownika Miasojedowa”, “Zwycięstwo prowokacji”, zbiór nowel “Pod każdym niebem” (1964, ponowne wydanie z 1989 nosi tytuł “Ściągaczki z szuflady Pana Boga”), “Lewa wolna” (1965) i “Nie trzeba głośno mówić” (1969 ). W 1972 ukazała się jego analiza polityki papieża Jana XXIII wobec komunizmu, w 1975 w książce “Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy” kontynuował wątek polityki Kościoła katolickiego wobec komunizmu, tym razem za pontyfikatu papieża Pawła VI.
W 1974 uniwersytet amerykański w Kansas zgłosił Mackiewicza do Nagrody Nobla.
Zmarł 31 stycznia 1985. Jego żona przeżyła go o niecałe pół roku. Prochy obojga małżonków spoczęły w Londynie.
W 1971 prezydent August Zaleski odznaczył Mackiewicza Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.
Po śmierci pisarza prawa autorskie do jego książek na podstawie testamentu otrzymała żona, która następnie przekazała je jego długoletniemu wydawcy, Ninie Karsov-Szechter, współwłaścicelce wydawnictwa Kontra. W 2009 Nina Karsov otrzymała nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za publikowanie utworów Józefa Mackiewicza.
