(ur. 1892 w Bournfontein w Oranii [obecnie terytorium RPA], zm. 1973 w Bournemouth), wybitny angielski filolog i pisarz, jeden z prekursorów gatunku fantasy.
Urodził się w Afryce, w Bournfontein, gdzie jego ojciec pełnił funkcje urzędnicze. Po niespodziewanej śmierci tegoż w 1895 razem z matką i młodszym bratem przenieśli się do Anglii, do Birmingham, po którym, z powodów trudności finansowych, wędrowali, przeprowadzając się z dzielnicy do dzielnicy. Przedmieścia Birmingham – Sarehole Mill – jeszcze wtedy nietknięte przez przemysł, stały się dla niego inspiracją dla Shire, części wykreowanego przez niego fikcyjnego świata.
Wychowywany był przez matkę w duchu głębokiego katolicyzmu. Po jej śmierci razem z bratem trafił pod opiekę o. Francisa Morgana, który przekazał chłopców ich ciotce Beatrice Bartlett. Następnie dostał się pensjonatu, gdzie w 1908 poznał swoją przyszłą żonę, Edith Bratt. W tym czasie rozwijał też swoje zamiłowanie do języków staroangielskiego i staronordyckiego. Na podstawie znajomości reguł lingwistycznych zaczął tworzyć również własne języki. W 1911 podjął studia filologiczne na uniwersytecie w Oxfordzie. Pięć lat później zawarł związek małżeński.
Po ukończeniu studiów został wysłany na front do Francji, skąd jednak szybko wrócił, zarażony gorączką okopową. Jak sam wyznaje w przedmowie do “Władcy pierścieni”, doświadczenie wojenne nie wywarło dużego wpływu na jego twórczość.
Był profesorem filologii germańskiej w Oksfordzie, znawcą literatury i języka staroangielskiego, autorem lub współredaktorem wielu prac naukowych, w tym m.in. “New English Dictionary”. Zasłynął z trzech opowieści dziejących się w mitycznym świecie – eposu “Władca Pierścieni”, mitologii “Silmarillion” i baśni “Hobbit”; oraz kilku krótkich form, opowiadań baśniowych niezwiązanych lub luźno związanych z wielką mitologią tzw. Legendarium Śródziemia.
Pod koniec życia przeprowadził się do słynnego angielskiego kurortu Bournemouth, ale zaraz po śmierci żony w 1971 wrócił do Oxfordu. Dwa lata później zmarł w wieku 81 lat, po krótkiej chorobie, w prywatnym szpitalu w Bournemouth, gdzie przebywał na urlopie.
